Een gezondheidszorg die veel toegankelijker, veel eerlijker en gelijker verdeeld is

We zijn in Frank Kolkmans studio, en hij toont ons een van zijn projecten. “In 2015 werkte ik aan een project dat Open Surgery heette. Dat was echt mijn eerste stap in de gezondheidszorg. Het omvatte een voorstel voor een doe-het-zelf-operatie-robot, vooral geïnspireerd door die YouTube-video’s online van vooral onverzekerde Amerikanen die allerlei medische hacks op zichzelf deden, simpelweg omdat ze het zich niet langer konden veroorloven om naar een dokter te gaan. En dat was voor mij in eerste instantie nogal shocking, maar vervolgens begon ik het economisch systeem rond de gezondheidszorg echt te begrijpen.”

Frank is experimenteel ontwerper en ambassadeur van de Embassy of Health. Hij werkt dit jaar aan de samenstelling van de expositie tijdens Dutch Design Week, samen met een van de curatoren, Jetske van Oosten. Zij legt ons uit welke thema’s ze heeft gekozen: “Als we naar de gezondheidszorg kijken, wordt zichtbaar dat wij zelf het systeem zijn. De verantwoordelijkheid voor een goede zorg is niet iets wat we kunnen overlaten aan zorgorganisaties, de sector of anderen. We moeten gewoon voor elkaar zorgen.”

Jetske werkt bij het Stimuleringsfonds voor de Creatieve Industrie en ze verbindt ontwerpers met organisaties die werkzaam zijn in de zorg. Juist omdat ontwerpers een uniek perspectief kunnen geven aan een van de belangrijkste aspecten van ons leven. “We stellen vragen over de kwaliteit van de zorg – en dan niet of die goed of slecht is, maar meer wat de kwaliteit eigenlijk bepaalt.”

“Ik denk dat een van de voordelen voor ontwerpers ook is dat ze geen deel uitmaken van het systeem op een manier dat ze verantwoordelijk zijn voor een bepaald deel ervan. Zo hebben ze de mogelijkheid om een bredere maatschappelijke uitdaging op te pakken. Wat ontwerpers proberen te doen is – binnen het systeem – ruimte maken voor verandering, of het systeem adaptief en menselijker te maken. De manier van werken van ontwerpers is heel anders dan de manier van werken van de mensen uit de gezondheidszorg zelf.”

Probing Emerging Futures

Frank: “Onderdeel van mijn betrokkenheid bij deze Embassy of Health is dat ik een project begeleid in samenwerking met Philips Design en studenten van de Design Academy in Eindhoven en de Technische Universiteit Eindhoven. In Probing Emerging Futures richten we ons op het verkennen van toekomstige verhalen voor de gezondheidszorg. De studenten creëerden fysieke modellen van toekomstige gezondheidszorgproducten of -diensten die we daar tonen om feedback te krijgen van het publiek. We wilden zien hoe ze zich zouden voelen als ze dit specifieke apparaat of deze dienst zouden gebruiken – om zo een beter begrip te krijgen van de toekomst. Wat wensen we? Waar hebben we een hekel aan of wat hopen we dat er nooit gaat gebeuren? Dat soort vragen.”

Focus op imperfectie

Dit jaar richt ‘Probing Emerging Futures’ zich op het thema eco-entanglement. Of hoe wij als mens passen in het grotere ecosysteem. Maar er zijn ook andere thema’s binnen de expositie op de Embassy of Health. De zoektocht naar het ‘perfecte lichaam’ is er een van, legt Jetske uit.

“Als we het hebben over de kwaliteit van de gezondheidszorg, is het dan bedoeld om van ons een volmaakt mens te maken, wat in feite een kunstmatig soort mens is? Of moeten we ons meer richten op de kwetsbaarheid van mensen, het feit dat we juist nooit volmaakt zullen zijn?”

Jetske wijst op het project van Joost van Wijmen, genaamd ‘Encounter‘. “Hij is een kostuumontwerper, maar hij gebruikt zijn vaardigheid om in contact te komen met personen, heel verschillende personen, naar aanleiding van hun littekens.”

Vrijwilligers van alle leeftijden laten Joost hun littekens op een doorzichtig stuk plastic tekenen. Dan vraagt hij hen om hun verhalen over hun littekens op te schrijven. De littekens worden vervolgens geborduurd op stukjes zijde en gepresenteerd met het verhaal dat erbij hoort. Het idee is om ruimte te geven aan thema’s als intimiteit, privacy en kwetsbaarheid.

Jetske: “Het gaat niet zozeer om dat stuk textiel dat hij maakt, maar het is veel meer het zichtbaar maken van het litteken en ook het verhaal eromheen, de verhalen die mensen vertellen. Het is dus eigenlijk gericht op imperfectie, en wat het verhaal daarachter inhoudt.”

Het systeem

Al met al zal de Embassy of Health samen met ontwerptalent, zorgprofessionals, commerciële partijen en overheden verschillende aspecten van dit vraagstuk onderzoeken. De 21ste eeuw is een tijdperk waarin de technologische mogelijkheden ongekend zijn – en waarin we zoeken naar nieuwe manieren om gezonder en langer te leven. In theorie zouden we voor iedere aandoening al een pilletje, chip of nieuw lichaamsdeel kunnen ontwikkelen. Maar worden we daar gelukkig van? Moeten we niet naar een meer mensgerichte aanpak, waarin de beleving van gezondheid centraal staat? De Embassy of Health gelooft dat de ontwerpopgave voor de zorg van de toekomst bestaat uit een dynamisch samengaan van organisatie, burgers, omgeving en techniek, waarbij we met elkaar de kwaliteit(en) van zorg moeten gaan bepalen. 

Het is niet eenvoudig om het huidige zorgsysteem te analyseren, zegt Frank. “Het is nog steeds een vast systeem binnen een neoliberale benadering die vooral gericht is op de menselijke vooruitgang. We moeten dat leren los te laten. Door de hele expositie heen zie je verschillende benaderingen van mensen die proberen om met deze veranderingsvraagstukken om te gaan. Wat zijn de verschillende benaderingen en wat is de menselijke moraal daarin, waar voelen we ons op ons gemak door, waar voelen we ons door afgeschrikt?”

De perspectieven van de partners in de Embassy of Health zijn aanvullend aan elkaar, zegt Frank. “Je hebt Philips, een producent van gezondheidsproducten. Dan is er Maxima Medisch Centrum, dat op medisch gebied veel meer op een consument lijkt, maar tegelijk ook een zorgaanbieder is. Daarnaast is er Ucreate, een expertisecentrum dat zowel zorgprofessionals als een breed publiek vertegenwoordigt. Waag vertegenwoordigt een maatschappelijk perspectief. En dan heb je het Stimuleringsfonds voor de Creatieve Industrie, dat het perspectief van de ontwerper vertegenwoordigt. Het is erg interessant, ook omdat we elkaars taal nog niet echt spreken, maar we komen elk jaar een stapje dichterbij.”

Samen zullen ze blijven werken aan een nieuwe visie op wat gezondheidszorg zou kunnen zijn.

Frank: “Een gezondheidszorg die veel toegankelijker, veel eerlijker en gelijker verdeeld is”.

Jetske: “….en gebaseerd op menselijke waarden in plaats van op economische.”

Onderdeel van de Embassy of Health: Lab Romanticism in IVF

Het moment van conceptie tijdens de ‘traditionele’ voortplanting gebeurt meestal in de intimiteit tussen twee partners, maar bij IVF wordt dit vervangen door een klinisch proces in het lab van de vruchtbaarheidskliniek. Ontwerper Lisa Mandemaker maakte er haar project van.

“Om de balans te vinden tussen lab en romantiek zocht ik naar verschillende referenties en interacties die bij dit nieuwe ritueel zouden passen. Uiteindelijk heb ik het ontwerp gebaseerd op Japanse zentuinen, matroesjka-poppen en de paringsdans van de witgevlekte kogelvis.

Het project heeft twee doelen: aan de ene kant wil ik mensen informeren over wat er werkelijk gebeurt in de vruchtbaarheidskliniek tijdens een IVF-proces. Aan de andere kant stelt dit project het romantische ideaal rond voortplanting ter discussie en nodigt het je uit om na te denken over het begin van het leven en nieuwe waarden in de gezinsplanning.”

---

De World Design Embassies zijn een programma van de Dutch Design Foundation en werken het hele jaar door met partners en betrokkenen om te kijken naar de rol die design kan spelen bij het ontwikkelen van nieuwe perspectieven en concrete oplossingen voor de uitdagingen waar we als samenleving in een snel veranderende wereld voor staan.

De ambassades zijn ook onderdeel van Dutch Design Week, als de wereld naar Eindhoven komt om innovatie te ontdekken door de ogen van ontwerpers, design thinking en design skills. Tijdens Dutch Design Week nemen de ambassades een tastbare vorm aan – in tentoonstellingen, lezingen, discussies en workshops – zodat ideeën, expertise en inzichten kunnen worden gedeeld, met experts maar ook met het grote publiek.