Reflecties op The New Intimacy

Veel van onze sociale problemen, zoals klimaatverandering, ongelijkheid en armoede, zijn in korte tijd door de coronapandemie verergerd. Veranderingen in onze relaties tot elkaar, de wereld om ons heen, onze eigendommen, gezondheid, gegevens en de relatie met onze overheid zijn erdoor versneld. Aan de ene kant is onze wereld kleiner en intiemer geworden, maar aan de andere kant is onze afstand tot de ander groter dan ooit. Er is een zoektocht naar een nieuwe balans gaande. Een balans waar een belangrijke menselijke waarde als intimiteit niet kan worden genegeerd. Aan de andere kant staan wel onze gezondheid en veiligheid op het spel, waardoor onze behoefte aan intimiteit in het gedrang komt. Ontwerpers kunnen hier bij uitstek het voortouw nemen. Met optimisme en creativiteit bedenken zij nieuwe concepten die inspireren, verrassen en tot actie aanzetten. Zij bieden inzicht in hoe we ons tot elkaar en de wereld om ons heen kunnen verhouden in de nieuwe realiteit.
 
Een van de moeilijkste aspecten van de pandemie is dat hij onzichtbaar is. Dat maakt het ongrijpbaar. Daarom zijn er ook grote groepen mensen die het bestaan ervan in twijfel trekken. In Nederland bijvoorbeeld zijn er groepen als Viruswaarheid  , die openlijk vraagtekens zetten bij de ernst van de pandemie. "Als het niet fysiek, niet tastbaar is, is het dan niet gewoon een manier voor de overheid om macht uit te oefenen? De aantallen, of een kijkje in de ziekenhuizen en verpleeghuizen, laten in een oogopslag de ernst van de situatie zien. Spanje: 33.000 doden tot nog toe. Brazilië: 150.000 doden tot vandaag. VS: 214.000 doden tot nog toe.
 
Is het misschien, omdat het zo onzichtbaar en ontastbaar is, beter de pandemie als iets symbolisch te zien? Wat zou deze pandemie op metaniveau kunnen betekenen? Zou de coronapandemie symbool kunnen staan voor ons verminderde empatische vermogen? Ons aanhoudende onvermogen tot intimiteit? Het onvermogen te communiceren? Een gevolg van hoe we via scherm en telefoon met elkaar communiceren? Voor de meeste alledaagse communicatie gebruiken we onze laptops en telefoons. Het directe, persoonlijke contact verdwijnt steeds meer, terwijl dat juist de gesprekken zijn waar intimiteit in verweven zit. Misschien is deze 'pandemie' al veel eerder begonnen dan in december 2019, toen het eerste geval in Wuhan, China, werd ontdekt. Misschien moeten we veel verder terug in de tijd dan we denken. Misschien is het allemaal wel begonnen met de komst van de massaconsumptie eind jaren '50, begin jaren '60.
 
Toen de eerste lockdown werd ingesteld, zocht ik troost in mijn favoriete films. Toen ik naar The Graduate, een film van Mike Nichols uit 1967, zat te kijken, viel me iets op. Voor wie de film niet kent, het is een romantische comedy met Dustin Hoffman als net afgestudeerde student zonder duidelijk doel in zijn leven, die wordt verleid door een oudere vrouw, Mrs Robinson, fantastisch gespeeld door Anne Bancroft. Tijdens die emotieloze affaire wordt hij verliefd op Elaine, de dochter van Mrs. 

Filmrecensenten, maar ook design wetenschappers, noemen deze film vaak een perfecte weergave van het begin van de ultieme consumptiemaatschappij, door de constante focus op gebruiksvoorwerpen: de tv, bierblikjes, de broodrooster, scheermesjes, de bh, sigaretten, de sportauto en de designer zonnebril. Objecten die de morele doelloosheid van Dustin Hoffman's personage symboliseren. Maar met de huidige pandemie in gedachten viel me nog iets anders op in deze film. Het is opvallend hoeveel schermen er tijdens de hele film tussen de personages komen te staan. Schermen, brillen, spiegels, ramen en zelfs aquariums.
 
Ze symboliseren in deze film de ingehouden gevoelens van de personages. Ons onvermogen tot intimiteit... en misschien wel het onvermogen te communiceren. Iedereen die de film vandaag de dag bekijkt, zal de conclusie trekken dat het allemaal erg bekend voorkomt. De coronapandemie als het ultieme symbool van ons onvermogen te communiceren en intimiteit te delen. The Graduate als een voorspelling van onze tijd.
 
Helemaal aan het eind van de film komt de oplossing. En die bestaat niet eens zo zeer uit het verwijderen van de schermen. Het is Dustin Hoffman die zijn vriendin overhaalt de sprong in het onbekende te wagen. In een bus vol vreemden te stappen zonder te weten waar die naar toe gaat. Ze slaan hun nieuwe pad in met een grote glimlach en vol liefde. Vol leven. Midden tussen alle vreemde gezichten. Dit is de enige manier waarop we met de pandemie om kunnen gaan. Zonder angst, en met een positieve blik op de toekomst. Glimlachend, net als Dustin Hoffman achterin de bus. Ontwerpers, maar ook filmmakers, muzikanten en artiesten kunnen ons deze richting wijzen. Soms met praktische oplossingen voor de dagelijkse drempels die de pandemie voor ons heeft opgeworpen. Maar soms ook met hoop en dagelijkse schoonheid. Met een object. Met een vorm. Met kleur. Door de schoonheid van het dagelijks leven te benadrukken.

Geschreven door: Jorn Konijn, Head of Programme DDW