Designer Dialogues: Formafantasma

Waarom ontwerpen jullie?

Andrea: Oh, jeetje.

Simone: Dat is een goede vraag, en een moeilijke. Ik was al van jongs af aan geïnteresseerd in design, maar op een gegeven moment dacht ik er aan niet door te gaan met ruimtelijk ontwerp. Toen ontmoette ik Andrea. We begonnen met objecten te verzamelen, exposities te bezoeken en door samen te leven realiseerden we ons al snel dat alles waar we over spraken te maken had met design. Dat betekend dat design ons aansprak. Het is een discipline dat verweven is met ieders leven. Het gaat over politiek, over economie, over ecologie. Het gaat over alles wat relevant is voor ons. De tentakels van design en de groeiende implicaties dat het heeft, maakt het een extreem spannende discipline.

Andrea: Ik dacht altijd dat ik architect wilde worden, maar door hoe dichtbij je bij objecten kunt komen maakt design als discipline veel interessanter. Natuurlijk kan je met architectuur ook het gedrag van mensen vormgeven, maar met design kan dat beter. Het gaat namelijk om iets dat je elke ochtend aanraakt, zoals het kopje waar je uit drinkt, de broek die je aan hebt… Voordat ik Simone tegenkwam was ik nog jong en zoekende, maar zo gauw we samen gingen werken was het meteen duidelijk wat we wilden doen.

Kun je dat beschrijven?

Andrea: Toen we begonnen, werkten we samen als een grap, alsof het een spel was dat we ’s avonds speelden. We maakten foto’s en kwamen al in het begin kwamen op de naam (red. Formafantasma) grappig genoeg. We hadden toen al deze gestructureerde houding.

Simone: Design Academy Eindhoven hielp ons om onze ontwerpmethodiek te vormen. De masteropleiding was erg belangrijk voor ons.

Andrea: Ja, de vragen die we daar kregen vonden we heel interessant, zoals wat voor een soort ontwerper wil je zijn, wat is je idee achter alles?

Simone: Het waren bijna existentiële vragen. We hunkerden daarnaar. All onze docenten zeggen dat ze ons herinneren als erg gedreven en met duidelijke ideeën. Daar denken wij toch anders over. Gedreven waren we zeker, maar we hadden niet zulke heldere ideeën.

Het lijkt alsof jullie er altijd naar streven om te begrijpen hoe je als ontwerpers kunt bestaan. Zouden jullie kunnen beschrijven wat jullie rol is op dit moment?

Simone: Ik denk dat een groot deel van hoe wij zijn wordt beïnvloed door te reflecteren op de ethische implicaties van de design discipline. Daardoor hebben moeite gehad hoe ons moesten plaatsen binnen deze discipline. De dingen die we ontwierpen in het begin waren vaak niet commercieel, want ze waren of niet duurzaam of waren te politiek. Maar we waren erg geïnteresseerd om die ideeën te onderzoeken. Het heeft ons een aantal jaar geduurd om onze studio zo te structureren dat een deel van de studio wat commerciëler werk maakt en een deel dat meer radicale onderzoeksprojecten doet. Maar om terug te komen op je vraag. Wat is onze rol? Nou, ik denk dat het meerdere rollen behelst. We zitten in het onderwijs, bijvoorbeeld met de GEO-Design afdeling op de Design Academy Eindhoven, en onze rol is ook om onze eigen grenzen als ontwerpers op te rekken.

Andrea: En we bevragen ook wat design moet zijn. Het lijk namelijk dat je altijd moet eindigen met een object. Zelfs musea, die ons werk koopt of ons opdracht geeft nieuw werk te maken, komen altijd voor meubels bij ons. Soms vragen ze letterlijk: “Nou doe je onderzoek, maar we willen uiteindelijk objecten in onze collectie.’ Kunst loopt in die zin op ons voor. Zij kunnen video’s verkopen, of ideeën, of tijdelijke installaties. In product vormgeving heb je niet altijd een fysiek object nodig, maar een nieuwe strategie.

Hoe zou je het nieuwe type ontwerper beschrijven?

Andrea: Dat moet iemand zijn die geëngageerd is. Of je nou kleine of grote ambities hebt, je moet geëngageerd zijn met de thema’s van vandaag.

Simone: De belangrijkste thema van nu is natuurlijk de ecologische crisis. We kunnen dat niet negeren. Het is de olifant in de kamer. Wat ik echt heel interessant vind is als je denkt aan design net na de Tweede Wereldoorlog toen zag je de energie in ontwerpers omdat zij de wereld opnieuw konden opbouwen, er was een gedrevenheid om het leven echt beter te maken. Daarna heeft design voor een lange tijd moeten fungeren als middel om de economie te laten groeien. Nu hebben we een enorme ecologische crisis. We kunnen de hele dag er om huilen, of we kunnen die energie weer voelen dat we in de positie zijn dat we ons manier van denken compleet moeten veranderen. Het is niet alleen deprimerend, het is ook heel spannend. We hebben de kans om voorbij te gaan aan modernisme en dat is iets heel moois. Dat betekend dat wanneer de wereld nog bestaat over twintig jaar, het compleet anders gaat zijn. En voor mij is dat… ik krijg er kippenvel van, het is geweldig dat mee te mogen maken.

We hebben het gehad over verschillende schalen van design, van kleine objecten tot grote ideeën. Wat is volgens jullie goed design?

Simone: Dat is veranderlijk, is nooit universeel en nooit stabiel. Op dit moment is voor mij heel goed design iets dat voorbij gaat aan wat de gebruiker nodig heeft, maar kijkt naar het holistische perspectief. Wat zijn de implicaties van je ontwerp? Wat is de impact op het milieu, op de arbeiders, op dieren? Design moet niet alleen maar gaan over wat ons gelukkig maakt. Ik denk dat het daar te lang op gefocust heeft. Laat me duidelijk zijn, wij houden van objecten, we houden van mooie kleren, van mooie kleuren en we willen dat niet negeren. Maar het is belangrijk te realiseren dat dat maar één kant is van design. Paola Antonelli zei altijd: ‘Het tegenovergestelde van mooi is niet lelijk, maar luiheid.’ Want dan is er niet genoeg moeite gestopt in het ontwerp.

Het volledige interview met Andrea Trimarchi en Simone Farresin (Formafantasma) is te lezen in de derde uitgave van Blank Space Magazine. Meer lezen? Volg Blank Space Magazine hier.

Interview: Hannah van Luttervelt en Lucandrea Baraldi / Fotografie: Wouter Kooken (Blickfänger)